GEM, Den Haag 2012
Schaduwen hebben iets raadselachtigs. Ze zijn er en ze zijn er niet. Carlijn Mens (1972) legt schaduwen vast en tekent het licht. De resultaten zijn soms gelukmakend: schaduwen van takken op een zomerse dag of haar dochter die danst met haar eigen schaduw. Bij Faith Fear Face het project in progress dat zij speciaal voor het GEM realiseert, dient het licht als metafoor voor de strijd om te overleven en het gevecht voor een beter leven. De installatie gaat over het ontnemen van vrijheid en is gebaseerd op het onderzoek dat Mens het afgelopen jaar heeft gedaan naar de internationale drama’s van mensensmokkel. Maar het gaat verder: het werk refereert ook aan de eeuwige zoektocht van de mens. Het resultaat is indrukwekkend en beklemmend.
Het ontnemen van vrijheid is iets van alle tijden. Bij het maken van Faith Fear Face vormde de bekende Dover-zaak uit 2000, waarbij 58 Chinezen in een container om het leven kwamen, de rode draad. In een enorme tekening - circa 15 meter breed en 2,40 meter hoog - wordt een container doorgelicht om verstekelingen te traceren. Om het effect van röntgenfotografie – waarmee containers worden doorgelicht - te bereiken, heeft Mens het lichaam gebruikt om afdrukken te maken van de menselijke figuur. Ze geeft een gezicht aan deze onzichtbare, anonieme wereld en blijft zo dicht mogelijk bij de realiteit. Door Mens wordt het onmenselijke menselijk gemaakt.
Ze zoekt in haar werk naar tegenstellingen: donker en licht, werkelijkheid en illusie, goed en kwaad, recht en onrecht, leven en dood. Het licht staat voor hoop en/of de illusie van een beter leven, terwijl schaduwen laten zien wat er werkelijk gebeurt. Faith Fear Face refereert aan begrippen die Mens tijdens haar onderzoek veelvuldig tegenkwam. Faith staat voor geloof en vertrouwen in de toekomst, Fear voor angst en ontzag voor gezag en Face voor gezichtsverlies en schaamte. Mens onderbouwt haar getekende beelden met het onderzoek waarbij zij medewerking kreeg van politie, Openbaar Ministerie, Forensisch Instituut en Vluchtelingenwerk. Op die manier maakt ze de omvang van deze schrijnende onzichtbare wereld duidelijk.
Ook bij eerdere projecten van Mens draait het om schaduw en licht. Zo heeft ze in het project ‘Preserved Places’ papier uitgerold in het bos om plekken te documenteren die ze wil behouden en beschermen. In het project ‘Preserving the Artist’ legt ze de schaduwen vast van een generatie kunstenaars die haar gevormd heeft, kunstenaars die bepalend zijn in de kunstgeschiedenis. Dit is voor haar een persoonlijke noodzaak. Bij het maken van de schaduwportretten, ontdekte Mens de bizarre verpersoonlijking van de mens in zijn schaduw. De schaduw kan alleen van die persoon zijn, net zoals DNA, röntgenfoto’s en vingerafdrukken. Vanuit die gedachte is het project voor het GEM ontstaan.
There’s something odd about shadows. There and yet not there. In her drawings, Carlijn Mens (b. 1972) captures shadows and depicts light. The results are sometimes joyful: shadows of branches on a summer day or her daughter dancing with her own shadow. But in her current project for the GEM, Faith Fear Face, light serves as a metaphor for the struggle to survive and the battle for a better life. The installation is about the deprivation of liberty and is based on the inquiry that Mens has conducted over the past year into the international tragedy of people smuggling. But it goes further than that: the work also refers to mankind’s never-ending quest to better its condition. The result is both impressive and disturbing.
The deprivation of liberty is a perennial phenomenon. The notorious case in which 58 Chinese people were found dead in a shipping container at Dover in 2000 is the key motif in Faith Fear Face. A vast drawing – around 15 metres wide and 2.4 metres high – shows a container being scanned to detect stowaways. To create the effect of X-ray photography (now used to scan containers), Mens uses body prints to represent human figures. She lends this invisible, anonymous world a human face and adheres as closely as possible to reality. Mens (whose name actually means human being in Dutch) renders the inhuman human.
In her work, Mens looks for contrasts: dark and light, reality and illusion, good and evil, justice and injustice, life and death. Light stands for hope and/or the illusion of a better life, whereas shadows reveal what is really happening. The title Faith Fear Face is an allusion to terms that Mens encountered repeatedly during her inquiry. Faith stands for belief and confidence in the future, Fear for anxiety and dread of the authorities, and Face for degradation and shame. Mens uses the results of her research (conducted with the cooperation of the police, Public Prosecution Service, Netherlands Forensic Institute and Dutch Council for Refugees) in support of the images in her drawings. By doing so, she reveals the extent of this harrowing hidden world.
Earlier projects also revolved around shadow and light. In her ‘Preserved Places’ project, for example, Mens rolled out lengths of paper in woodland areas to record places she wants to preserve and protect. In the ‘Preserving the Artist’ project, she creates shadow portraits of a generation of artists who have influenced her, artists who have had a decisive impact on the history of art. For her, this is a personal necessity. While recording these shadows, Mens has discovered the bizarre identification of the person and his shadow: like DNA, X-ray photos and fingerprints, shadows are unique to the individual. The present project for the GEM was born of that realization.
Carlijn Mens studied at the AKV / St. Joost in ’s Hertogenbosch and graduated from the Dutch Art Institute (DAI) in Enschede. She currently lives and works in Schoorl and Den Helder.
